- Zajrzyj na poranne stoły świata - od aromatycznego menemen w Stambule, po miso w Tokio i chilaquiles w Meksyku. Zobacz, jak różne kultury witają dzień i znajdź inspirację, by Twój poranek smakował choć odrobinę inaczej.
Każdego ranka na świecie miliony ludzi zaczynają dzień w zupełnie inny sposób – jedni sięgają po croissanta i kawę, inni po gorący kleik ryżowy lub talerz fasoli gotowanej przez noc. Badania Crossmodal Research Laboratory z Uniwersytetu Oksfordzkiego pokazują, że pierwszy posiłek dnia może wpływać na nastrój, koncentrację i poziom energii przez resztę poranka.
Sama często zastanawiam się, jak wyglądałby mój poranek, gdybym zamiast tostów z dżemem usiadła do stołu w Tokio, Lizbonie czy Marrakeszu. Dlatego w tym wpisie zabieram Cię w podróż po smakach świata – od skandynawskich kanapek po turecką ucztę śniadaniową, od tajskiego ryżu z imbirem po meksykańskie chilaquiles. Zobaczysz, jak różne kultury świętują początek dnia, a może i Ty znajdziesz inspirację, by pewnego ranka zacząć go… zupełnie inaczej.
Europa – kraina kawy, pieczywa i leniwych poranków
W Europie południowej królują śniadania lekkie, szybkie i często słodkie. We Włoszech nikt nie rozwleka poranka — cappuccino i cornetto wypijane na stojąco w barze mają być tylko krótkim momentem przed rozpoczęciem dnia. We Francji – kawa z mlekiem i kromka bagietki z masłem lub dżemem. Dla kontrastu Brytyjczycy wolą solidny zestaw: jajka, bekon, fasolkę i tosty.
Ciekawe jest to, że dawniej takie połączenie było symbolem statusu – „full English” w epoce wiktoriańskiej jadano w domach zamożnych, dopiero później trafiło do pubów i hoteli. W Skandynawii natomiast króluje prostota: chleb żytni, sery, czasem ryby i jajko na twardo. Skandynawski poranek to harmonia, cisza i codzienny minimalizm na talerzu.
Skandynawia – chłodne poranki i ciepły chleb
W Danii czy Norwegii dzień zaczyna się inaczej niż w południowej Europie. Tu liczy się prostota i wartość składników. Na stole pojawia się rugbrød – ciężki chleb żytni z ziarnami, plaster sera, śledź, czasem jajko na twardo. W tle kawa, ciemna jak poranny zmierzch.
Wiele osób przygotowuje smørrebrød, czyli otwarte kanapki – cienki chleb posmarowany masłem, przykryty rybą, warzywami, czasem pastą jajeczną. Każdy składnik ułożony z precyzją, niemal jak mała kompozycja graficzna. W tej prostocie jest coś kojącego – jedzenie, które nie krzyczy, tylko daje spokój. Uwielbiam skandynawski rytm poranka. Nie ma pośpiechu, nie ma głośnych rozmów. Jest cisza, kubek gorącej kawy i światło wpadające przez zaszronione okno. Taki moment uczy, że śniadanie to nie zawsze uczta – czasem wystarczy kromka dobrego chleba i kilka minut spokoju, żeby dzień zaczął się dobrze.
Włochy – kawa, słodycz i bardzo szybki poranek
We włoskich miastach poranek pachnie espresso i świeżym ciastem z piekarni. Nie ma długiego siadania przy stole. Bardziej scena z życia ulicy: weszłam do baru, zamówiłam cappuccino (rano można, później już krzywo patrzą) i dostałam jeszcze ciepłe cornetto, czyli miękką, lekko maślaną bułeczkę przypominającą rogalik. Czasami z kremem pistacjowym, czasami z konfiturą morelową.
Śniadanie we włoskim stylu nie ma ambicji być sycące na pół dnia. Rytuał jest inny: chwila przy ladzie, wymiana dwóch zdań z baristą, szybki cukier + kofeina i dalej do pracy. Bardzo charakterystyczne jest to, że Włosi traktują poranek bardziej jak ciepły rozruch niż „pełnoprawny posiłek białkowo-błonnikowy”. Ma być przyjemnie i szybko, a nie „zdrowo według podręcznika dietetyka”.
W wielu regionach zamiast cornetto można spotkać bomboloni (pączki z kremem) albo brioche. W weekend część osób pozwala sobie na pasticceria – małą paterę z mini-ciastkami i kremami.
Francja – chleb, masło, dżem i cisza
Francuski poranek wciąż często zaczyna się skromnie: kromka bagietki albo tartine (kromka pszennego pieczywa) z masłem i dżemem, do tego kawa z mlekiem. Croissant, pain au chocolat, brioche – jasne, istnieją, ale bardziej jako przyjemność, nie codzienność każdej osoby. Wiele osób po prostu smaruje pieczywo dobrym masłem i gotowe.
Ważny jest detal jakości: nie byle jakie masło, tylko naprawdę tłuste, kremowe. Nie byle jaki dżem, tylko morela albo malina gotowana domowo albo kupiona na targu. Ten nacisk na jakość składników mówi sporo o francuskim podejściu do jedzenia w ogóle: nawet prosta rzecz ma smakować.
Francuzi traktują poranek dość spokojnie. Śniadanie często dzieje się w domu, przy kuchennym stole, jeszcze w piżamie. Nie ma tu wielkiej produkcji jajecznicy, boczku i fasolki. Raczej delikatne wejście w dzień, zanim zacznie się prawdziwy posiłek dnia, czyli lunch.
Wielka Brytania – pełny talerz, który kiedyś był symbolem dobrobytu
„Full English breakfast” – jajka sadzone lub jajecznica, bekon, kiełbaski, fasolka w sosie pomidorowym, pieczarki, grillowany pomidor, chrupiący tost. W wersji szkockiej dodatkowo czarny pudding. Warianty regionalne istnieją właściwie w każdej części Wysp.
Na pierwszy rzut oka wygląda to jak jedzenie „na kaca po imprezie”, ale korzenie są starsze. W XIX wieku taki poranny posiłek wyrażał sytość domu: mięso, tłuszcz, białko, ciepło. Nie wszyscy mogli sobie pozwolić na taką obfitość, więc był w tym element statusu. Dziś taki zestaw częściej ląduje na talerzu w weekend, w pubie albo w pensjonacie typu B&B.
W codzienności współczesnych Brytyjczyków częściej pojawiają się szybkie płatki śniadaniowe z mlekiem, owsianka albo kanapka „bacon roll” na wynos. Ale image „full English” nadal jest silny, bo kojarzy się z przytulnością, tradycją i wolnym porankiem bez pośpiechu.
Hiszpania – tostada i odrobina słońca
Poranek w Hiszpanii ma zapach świeżego chleba, oliwy i letniego powietrza. Na stołach króluje tostada con tomate – chrupiąca kromka podpieczonego pieczywa z miąższem dojrzałego pomidora, odrobiną soli i oliwą, która błyszczy w słońcu jak złoto. Wystarczy kilka składników, by dzień zaczął się dobrze.
W Andaluzji ten rytuał jest niemal święty. Ludzie przysiadają przy barach, popijają café con leche albo świeżo wyciskany sok z pomarańczy i rozmawiają o wszystkim, co wydarzy się dziś na ulicy, w pracy, na rynku. Poranki są głośne, żywe, ale bez pośpiechu.Na północy kraju królują churros z gorącą czekoladą – grubsze niż francuskie rogaliki, smażone na świeżo i podawane w metalowych kubkach, które parzą dłonie. Dla wielu Hiszpanów to smak dzieciństwa i późnych weekendów.
Jest w tym coś prostego, prawdziwego – kawałek chleba, oliwa i słońce w tle wystarczą, by dzień zaczął się od uśmiechu.
Portugalia – pastel de nata i galão
Poranek w Lizbonie pachnie pastéis de nata – małymi tartaletkami z chrupiącego ciasta francuskiego, wypełnionymi budyniowym kremem i oprószonymi cynamonem. Najlepiej smakują jeszcze ciepłe, kiedy krem jest miękki, a ciasto delikatnie pęka pod zębami. Do tego galão, portugalska kawa z mlekiem – łagodniejsza niż espresso, podawana w wysokiej szklance, z cienką pianką na wierzchu. Wystarczy jeden łyk, żeby poczuć rytm miasta: spokojny, z lekkością, której Włosi mogliby pozazdrościć.
W małych pastelarias poranki to ruch i rozmowy. Ludzie wpadają po drodze do pracy, zamawiają jedno ciastko „na wynos”, ale zawsze zatrzymują się choć na chwilę przy ladzie.
W Portugalii śniadanie nie potrzebuje rozmachu – wystarczy ciepły krem, zapach kawy i uśmiech sprzedawcy, który pamięta, jaką tartę lubisz najbardziej.
Bliski Wschód i Afryka Północna – śniadanie jako wspólnota
Zupełnie inaczej wygląda poranek w krajach Bliskiego Wschodu. Tu śniadanie to czas spotkań i rozmów – nie pojedynczy posiłek, ale wspólny stół. W Turcji kahvaltı to uczta – sery, oliwki, pomidory, konfitury, świeży chleb i menemen, czyli jajka z pomidorami i papryką. W Maroku pachnie z kolei herbatą miętową i ciepłymi naleśnikami baghrir, które mają setki malutkich dziurek i chłoną masło jak gąbka. W Izraelu tradycja śniadania wywodzi się z kibuców – prostota, zdrowie, dużo warzyw, sałatek i nabiału. Zaskakująco świeżo i lekko jak na region, gdzie słońce wschodzi wcześniej niż apetyt.
Turcja – poranny stół jako spotkanie towarzyskie
Turecki poranek nie jest samotny. Kahvaltı – ten wyraz w praktyce oznacza serię małych rzeczy, które lądują na środku stołu. Miseczki z oliwkami. Pokrojone pomidory i ogórki. Sery w różnych odmianach słoności. Konfitury, miód, czasem pasta sezamowa z winogronowym pekmezem. Ciepłe pieczywo. Do tego jajka w pomidorach i papryce, czyli menemen, albo plastry pikantnej kiełbasy sucuk podsmażonej na patelni.
To śniadanie jest społeczne z natury – siadamy razem, dzielimy się wszystkim, dokładamy. Herbata leje się falami w charakterystycznych szklaneczkach w kształcie tulipana. Tu nie chodzi tylko o jedzenie. Chodzi o bycie razem przy stole jeszcze zanim dzień się rozpędzi.
W Stambule istnieją całe ulice wyspecjalizowane tylko w porannym karmieniu ludzi. W wielu domach weekend bez kahvaltı wydaje się po prostu niepełny
Maroko – ciepłe placki i mięta o poranku
Marokański dzień zaczyna się zapachem świeżych placków smażonych na gorącej płycie. Msemen (cienkie, warstwowe placki na bazie mąki i semoliny) albo baghrir, delikatne naleśniki z mnóstwem malutkich dziurek. Te dziurki działają jak gąbka na masło i miód – smak jest słodki, tłusty, miękki.
Do tego herbata miętowa. Nie „napar ziołowy dla zdrowia”, tylko absolutnie podstawowy element gościnności. Słodka, aromatyczna, podawana w szklankach, często w pięknym dzbanku. Już rano działa jak znak: jesteś u siebie, jesteś zaopiekowany.
W wielu marokańskich domach i kawiarenkach taka poranna przekąska nie musi być ogromna objętościowo. Ważniejsza jest przyjemność jedzenia jeszcze ciepłego ciasta rękami, maczania w miodzie, dosładzania herbatą.
Azja Południowa i Południowo-Wschodnia – ryż, zupy i harmonia poranka
W Azji śniadanie często nie różni się zbytnio od innych posiłków. W Tajlandii króluje jok – gęsty kleik ryżowy z imbirem i jajkiem, w Japonii – miska ryżu, grillowana ryba i zupa miso, a w Indiach – idli lub dosa z pikantnym sambarem. To kuchnie, które uczą, że ciepły, dobrze doprawiony posiłek z rana to nie kaprys, a sposób na pobudzenie organizmu.
Wietnam ma swoją ikonę – phở, które dawniej jadano wyłącznie rano na targu. W Chinach poranki pachną smażonymi pączkami youtiao i mlekiem sojowym, a w Korei… można trafić na zupę kimchi lub ryż z tofu. W tej części świata śniadanie nie jest dodatkiem do dnia — to jego solidny początek.
Indie – ferment, przyprawy i poranny gwar
W Indiach poranek zaczyna się od dźwięków – syczenia patelni, odgłosu tłuczonego imbiru, gwizdu czajnika z herbatą masala chai. Śniadanie różni się w zależności od regionu, ale zawsze ma w sobie coś wspólnego: ciepło, przyprawy i ferment. W południowych stanach najczęściej pojawia się idli – puszyste, lekkie krążki przygotowane z fermentowanego ryżu i soczewicy. Do nich obowiązkowo sambar, aromatyczny bulion warzywny z tamaryndowcem, oraz chutney kokosowy. To zestaw, który nasyca, ale nie przytłacza.
Na ulicach Chennai albo Bengaluru zapach tych dań czuć już o świcie. Sprzedawcy nakładają porcje z dużych aluminiowych pojemników do stalowych miseczek, a kolejka ludzi w biurowych koszulach chwyta je w drodze do pracy. W północnych Indiach królują inne smaki – chrupiące parathy z nadzieniem z ziemniaków, masła klarowanego i przypraw, podawane z kwaśnym jogurtem lub piklami. Czasem pojawia się też poha – płatki ryżowe smażone z cebulą, kurkumą i orzeszkami.
Uwielbiam ten kontrast: z jednej strony poranny hałas i tempo ulicy, z drugiej – miękkie, łagodne idli, które rozpływają się w ustach. W indyjskim podejściu do śniadania nie ma pośpiechu w sensie psychicznym. Nawet jeśli dzieje się szybko, rytuał zachowuje swoją powagę. Jedzenie ma być ciepłe, doprawione i pełne życia – tak jak cały dzień, który dopiero się zaczyna.
W Indiach śniadanie nie jest wymówką, by coś „wrzucić do żołądka”. Ono ma przywrócić równowagę po nocy – rozgrzać ciało, pobudzić trawienie, obudzić zmysły. Chai, którym kończy się posiłek, działa jak kropka nad „i”: herbata z mlekiem, imbirem, kardamonem i cukrem budzi lepiej niż budzik.
Tajlandia – poranek w zapachu ryżu, imbiru i ulicznego gwaru
W Bangkoku dzień zaczyna się wcześnie. Zanim słońce zdąży się dobrze rozlać po ulicach, z bocznych zaułków słychać odgłos metalu o metal – pokrywki garnków, łyżki uderzające o brzegi rondli. Powietrze pachnie ryżem, imbirem i czosnkiem. To znak, że w okolicy otworzyły się pierwsze uliczne stoiska z jok i khao tom – porannymi zupami, które są tak delikatne, że trudno o lepszy sposób, by obudzić się łagodnie.
Jok przypomina gęsty kleik ryżowy, trochę jak rozgotowany ryż z dodatkiem bulionu, imbiru i mięsa mielonego, najczęściej wieprzowego. Na wierzchu ląduje jajko – czasem surowe, które ścina się w gorącym rosole, czasem lekko ugotowane. Całość posypuje się kolendrą, prażonym czosnkiem i odrobiną pieprzu. Kiedy pierwszy raz spróbowałam, miałam wrażenie, że jem coś pomiędzy rosołem i risotto, tylko znacznie bardziej kojącego.
Khao tom ma podobny charakter, ale jest rzadszy – bulion z ryżem, często z krewetkami albo kurczakiem. Tajowie jedzą go o świcie, zanim miasto zacznie się dusić od upału i ruchu. W małych miasteczkach starsze kobiety siadają przy plastikowych stołach, rozmawiają, a para z garnków unosi się nad ulicą jak mgła.
Uwielbiam ten kontrast: poranek ciepły, wilgotny, a jedzenie – właśnie takie, jakie powinno być – rozgrzewające od środka, miękkie, lekko słone. Dla wielu Tajów śniadanie to najspokojniejszy moment dnia, chwila zanim tempo miasta ich pochłonie.
W dużych miastach coraz częściej spotyka się też pa tong go – chrupiące smażone ciastka z ciasta drożdżowego, coś w rodzaju tajskich pączków, które macza się w mleku sojowym lub gęstym dipie kokosowym. Wersja idealna na spacer z kubkiem kawy po targu.
Ciekawostka, którą warto dodać pod zdjęciem: w wielu rodzinach poranny ryż nie jest nowy. Używa się tego, który został z kolacji – nic się nie marnuje, a smak jest nawet lepszy. Tajowie mówią, że „ryż z wczoraj ma wspomnienia”, i chyba coś w tym jest.
Korea Południowa – poranek, który wygląda jak obiad
W Korei śniadanie nie różni się zbyt wiele od pozostałych posiłków dnia. Kiedy pierwszy raz zobaczyłam poranny stół w Seulu, byłam zaskoczona: miska ryżu, zupa, kilka małych talerzyków z przystawkami banchan, oczywiście kimchi. Żadnych tostów, żadnych słodkości. Zamiast zapachu kawy – para z miski.
Podstawą porannego posiłku często jest gukbap – lekka, ale sycąca zupa z ryżem i kawałkami mięsa, najczęściej wołowiny lub wieprzowiny. Delikatna, ciepła, pachnąca czosnkiem i sezamem. W mniejszych miastach można ją kupić już o piątej rano w małych jadłodajniach otwartych całą dobę.
W koreańskiej kulturze jedzenie rano ma wymiar praktyczny i emocjonalny. Rodzina, która je razem, zaczyna dzień w zgodzie – taki zwyczaj ma w sobie coś z codziennego rytuału wdzięczności. Nawet jeśli wszyscy się spieszą, ktoś zawsze stawia miskę ryżu i kubek gorącej zupy.
Czasem spotyka się też haejangguk, zupę „na kaca”, pełną kapusty, kiełków i bulionu o głębokim smaku. Ale w Korei nie ma znaczenia, czy to śniadanie po imprezie, czy zwykły poranek – jedzenie ciepłej zupy to sposób na równowagę.
Dla mnie koreański poranek to coś więcej niż posiłek – to spokojny moment wspólnoty, gdy nawet w pośpiechu każdy zdąży choć raz spojrzeć na drugą osobę przy stole.
Japonia – porządek na talerzu i cisza o poranku
Poranek w Japonii nie zaczyna się od dźwięku ekspresu do kawy. Raczej od szelestu papierowych drzwi i zapachu świeżo ugotowanego ryżu. W domach i ryokanach na stołach pojawia się asa gohan – poranny zestaw z ryżem, miso-shiru, kawałkiem grillowanej ryby i małymi dodatkami w porcelanowych miseczkach. Marynowane warzywa, tofu, wodorosty nori, czasem surowe jajko. Nic nie jest przypadkowe. Każdy smak ma równoważyć inny.
Lubię tę japońską filozofię śniadania. Nie chodzi w niej o sytość, tylko o spokój i harmonię. Poranny posiłek nie jest „szybkim obowiązkiem”, ale częścią rytmu dnia – cichą chwilą uważności. Nawet sposób podania ma znaczenie: każda miseczka ma swoje miejsce, każdy kolor – swoją funkcję.
Gdy pierwszy raz jadłam takie śniadanie, zdziwiło mnie, jak naturalnie można połączyć rybę z ryżem i zupą o szóstej rano. Ale po chwili poczułam, że to ma sens – ciepło, umami, łagodna sól, wszystko współgra. Człowiek budzi się spokojnie, nie gwałtownie.
W Japonii jedzenie rano nie potrzebuje słów. Wystarczy para unosząca się nad miską miso i rytmiczne stukanie pałeczek o porcelanę. Nawet dzieci uczone są od małego, że poranek to moment wdzięczności – za ryż, za dzień, za spokój.
Wietnam – poranek w misce gorącego phở
Wietnam o świcie pachnie parą. Dosłownie. Na ulicach Hanoi i Sajgonu para z garnków unosi się jak mgła, a powietrze miesza się z zapachem anyżu, cynamonu i kolendry. Zanim słońce wyjdzie zza dachów, przed małymi stoiskami siedzą ludzie w biurowych koszulach, robotnicy, uczniowie. Wszyscy trzymają w dłoniach pałeczki i pochylają się nad miską phở.
W Europie myślimy o phở jak o daniu obiadowym. W Wietnamie to klasyczne śniadanie. Rosół na bazie kości wołowych gotuje się wiele godzin, czasem całą noc. Rano tylko dodaje się cienki makaron ryżowy, mięso, świeże zioła, limonkę i papryczkę chili. Efekt? Połączenie siły, lekkości i świeżości w jednym.
Jest w tym coś bardzo wzruszającego: wstajesz, idziesz ulicą, siadasz na plastikowym stołku i przez chwilę nic nie musisz. Nikt się nie spieszy, nikt nie scrolluje telefonu. Ludzie po prostu jedzą. Para z miski ogrzewa twarz, bulion koi żołądek, a ulica zaczyna się budzić razem z tobą.
Phở różni się w zależności od regionu – na północy prostsze i klarowniejsze, na południu bardziej aromatyczne i pełne dodatków. Ale sens pozostaje ten sam: ciepły, domowy początek dnia, nawet jeśli jesteś setki kilometrów od domu.
W Hanoi jadłam phở na rogu, gdzie starsza kobieta nalewała bulion z wielkiego garnka, a jej córka doprawiała każdą miskę według życzenia. Gdy zapytałam, czemu otwierają tak wcześnie, odpowiedziała z uśmiechem: „Bo śniadanie to pierwszy uśmiech dnia.”
Chiny – parująca miska szczęścia i zapach smażonego ciasta
Chiński poranek jest głośniejszy, bardziej ruchliwy i bardziej pachnący niż jakikolwiek inny w Azji. Na targach i w małych jadłodajniach słychać syk oleju, gwar rozmów, brzęk misek. Ludzie jedzą na ulicy, w biurach, w metrze – ale zawsze ciepłe, świeże, przygotowane chwilę wcześniej.
Najbardziej charakterystyczny zestaw? youtiao i doujiang. Youtiao to długie, złociste paski smażonego ciasta – coś pomiędzy pączkiem i chrupiącym churro. Doujiang to ciepłe mleko sojowe, które pije się na zmianę z kęsem youtiao, czasem słodkie, czasem lekko słone. W prostocie tego duetu jest jakaś magia – tłuszcz, sól, białko i ciepło działają razem jak najlepszy poranny reset.
W większych miastach bardzo popularne jest też congee – gęsta owsianka ryżowa gotowana godzinami, doprawiana imbirem, cebulką, czasem solonym jajkiem albo mięsem. Każdy region ma swój sposób: w Kantonie dodaje się wieprzowinę i orzeszki, w Szanghaju – krewetki i wodorosty. W domach przygotowuje się ją wieczorem, a rano tylko podgrzewa – poranek bez pośpiechu, ale i bez pustych kalorii.
Uwielbiam, jak w Chinach śniadanie nie jest czymś wstydliwym, nie chowa się go w kubku na wynos. Wręcz przeciwnie – jest głośne, widoczne, pachnące. Ludzie siadają na niskich stołkach, rozmawiają, śmieją się. Jedzenie ma łączyć, nie tylko karmić.
W Pekinie spróbowałam youtiao prosto z ulicznego woka. Sprzedawca wyjął je szczypcami, odsączył z tłuszczu i podał w papierowej torbie. Były gorące, lekko słone, idealnie chrupiące. Po chwili usiadłam z mlekiem sojowym na krawężniku i pomyślałam, że to właśnie na tym polega azjatycki poranek – nie na pośpiechu, tylko na prostych przyjemnościach, które rozgrzewają dłonie i serce jednocześnie.
Ameryki – między pośpiechem a tradycją
W Stanach Zjednoczonych poranek to wyścig. Kawa w kubku termicznym, bajgiel z kremowym serem, może płatki z mlekiem — szybciej niż myśl o lunchu. Ale już w Meksyku dzień zaczyna się od kolorowych chilaquiles, czyli tortilli zatopionych w salsie i posypanych serem. W Brazylii nie ma śniadania bez pão de queijo, małych serowych bułeczek z tapioki. Z kolei w Kolumbii i Wenezueli poranek pachnie arepami – kukurydzianymi plackami, które nadziewa się jajkiem, serem albo pastą z awokado. Każdy kęs to dowód, że nawet w najprostszych produktach można znaleźć trochę domowego ciepła.
Kolumbia – ciepły rosół i kukurydziane placki
W Kolumbii dzień potrafi zaczynać się od… zupy. Caldo de costilla to delikatny rosół na żeberkach, z ziemniakami i kolendrą, który jada się o świcie, zwłaszcza w górach. Ciepło rozchodzi się po ciele od pierwszej łyżki, a dym z miski unosi się jak mgła nad Andami.
Obok zawsze pojawiają się arepy – płaskie placki z mąki kukurydzianej, które smaży się lub grilluje. Wersje różnią się w zależności od regionu: z serem, jajkiem, awokado albo masłem. W Bogocie często jada się je w drodze do pracy, w Antioquii – w rodzinnym gronie przy kawie.
Kolumbijskie śniadanie nie jest wystawne, ale ma w sobie coś bardzo domowego. Proste składniki, duże serce, zero pośpiechu. W mroźne poranki w górach nie ma nic lepszego niż łyżka gorącego caldo i chrupiący brzeg świeżej arepy.
Wenezuela – złote placki z duszą
W Wenezueli poranek pachnie kukurydzą i smażonym masłem. Na patelni syczą arepas – okrągłe placki z masy kukurydzianej, które nadziewa się niemal wszystkim: jajkiem, serem, kurczakiem, awokado, a czasem nawet smażonym bananem. Każda rodzina ma własny sposób na ciasto: bardziej chrupiące lub bardziej miękkie.
Najbardziej klasyczna wersja to reina pepiada – arepa z pastą z kurczaka, awokado i majonezu. Niby proste, a jednak idealne. Zjada się je jeszcze gorące, często popijając czarną kawą albo sokiem z mango.
Kiedy byłam w Caracas, zauważyłam, że śniadanie zaczyna się tam od śmiechu. Ludzie stoją przy stoiskach, jedzą na stojąco, rozmawiają, wymieniają plotki. Jedzenie jest tu częścią rozmowy. Arepa w dłoni, uśmiech na twarzy – i dzień można uznać za rozpoczęty.
USA – między pośpiechem a nostalgią za poranną kawiarnią
Amerykański poranek pachnie kawą w papierowym kubku. W wielkich miastach ludzie mijają się z kubkami w dłoniach, w słuchawkach, w drodze do metra. Śniadanie stało się częścią rytmu dnia – bardziej czynnością niż posiłkiem. Płatki z mlekiem, bajgiel z serkiem śmietankowym, jajka na bekonie w bułce – szybkie, wygodne, anonimowe.
A jednak w Stanach śniadanie ma też drugie oblicze: powolne, nostalgiczne. Małe diner’y, w których pachnie syropem klonowym i smażonym masłem, wciąż mają swoich wiernych bywalców. Pancakes układane w stosach, chrupiące hash browns, jajka sadzone na trzech patelniach, kawa dolewana z dzbanka przez kelnerkę w fartuszku. Ta scena się nie starzeje.
W Nowym Jorku najczęściej króluje bajgiel – z łososiem, serkiem philadelphia i czerwoną cebulą. Na Zachodnim Wybrzeżu coraz popularniejsze są „healthy bowls”: smoothie, granole, jogurty. Amerykańskie śniadanie jest odbiciem całego kraju – wielkiego, różnorodnego, trochę chaotycznego, ale pełnego opowieści.
Meksyk – ogień, kolor i tortilla w roli głównej
W Meksyku poranek nie jest cichy. Ulice tętnią życiem, zapachami i salsą – dosłownie i w przenośni. Chilaquiles to jedno z najpiękniejszych śniadań świata: kawałki tortilli smażone na chrupko, zanurzone w gorącej salsie (zielonej lub czerwonej), przykryte jajkiem sadzonym i posypane serem. Smak? Pikantny, słony, kwaśny, kremowy – wszystko naraz. Czasem zamiast chilaquiles pojawiają się huevos rancheros – jajka na tortilli z pomidorowym sosem i kolendrą. Albo proste tamales, kukurydziane zawiniątka z mięsem, serem lub fasolą. Meksykańskie śniadanie nigdy nie jest obojętne – budzi, rozgrzewa, stawia na nogi.
Kiedy jadłam chilaquiles w małej knajpce w Puebli, właścicielka zapytała, czy chcę „verde czy rojo”. Odpowiedziałam, że pół na pół. Uśmiechnęła się i powiedziała: „Wtedy zaczynasz dzień w równowadze.” I rzeczywiście – nic lepiej nie równoważy poranka jak tortilla, jajko i salsa, która wywołuje łzy, ale tylko z radości.
Brazylia – kawa, słońce i małe pączki z tapioki
W Brazylii poranek zaczyna się leniwie, ale zawsze w towarzystwie pão de queijo – małych serowych bułeczek z mąki z manioku. Pachną ciepłem i lekkością. Są miękkie w środku, chrupiące na zewnątrz, z delikatną nutą sera Minas. Podaje się je z kawą, często mocną, czarną, słodką.
W Rio de Janeiro ludzie piją kawę stojąc przy barze, a w Minas Gerais śniadanie ma bardziej rodzinny charakter. Do pão de queijo często dochodzą świeże owoce, papaja, mango, czasem sok z trzciny cukrowej. Nie ma pośpiechu. W Brazylii dzień ma inny rytm – nawet poranek jest uśmiechnięty.
Kiedyś w małej kawiarni w Ouro Preto usiadłam przy oknie z filiżanką cafézinho i talerzem gorących bułeczek. Właścicielka powiedziała: „Bez pão de queijo dzień nie chce się zacząć.” Miała rację – jedno wystarczy, żeby poprawić nastrój na kilka godzin.
Zakończenie a właściwie poranek, który smakuje wszędzie inaczej, a znaczy to samo
Niezależnie od kontynentu – śniadanie zawsze ma w sobie coś z rytuału. Lubię myśleć, że te poranne smaki łączą nas bardziej, niż mogłoby się wydawać. Może więc jutro zamiast sięgać po kanapkę z serem, spróbujesz przygotować coś, co jadłbyś w innym zakątku świata?
Po tej podróży przez śniadania świata wracam do własnej kuchni. Każdy kraj ma inny rytm dnia, inny zapach i smak, ale poranek wszędzie znaczy to samo – jest obietnicą.
Czasem przychodzi w misce ryżu, czasem w filiżance kawy, czasem w kromce chleba z miodem – bez pośpiechu, bez udawania. Wystarczy, że jest ciepłe i dzielone z kimś, kogo lubimy!
