- Czy amerykańska kuchnia to tylko hamburgery i cola XXL? Oj nie, kochana – za tą legendarną bułą z mięsem kryje się cała kulinarna opowieść o kraju, który… nie zna granic. Smakowych też! Od parujących garów w Nowym Orleanie, przez pełne zieleni farmerskie stoły Kalifornii, aż po gorące grille w sercu Teksasu – kuchnia USA to bajeczny miks kultur, tradycji i – serio – serca na talerzu. I choć czasem wszystko wydaje się „bigger and louder”, Amerykanie mają też swoją niezwykłą delikatność. Wiesz, że przed rodzinnym posiłkiem wielu z nich łączy dłonie i modli się z wdzięcznością za to, co mają na stole? Dla mnie to piękny gest – chwila zatrzymania się przy zapachu domowego BBQ i świadomości, że wspólny posiłek to coś więcej niż tylko jedzenie.
Kuchnia amerykańska jest jak sama Ameryka – różnorodna, wielokulturowa i pełna kontrastów. Choć wielu osobom na hasło “jedzenie z USA” stają przed oczami fast foody i wielkie porcje, w rzeczywistości kryje się za tym o wiele więcej. To prawda, że Stany Zjednoczone dały światu sieci McDonald’s czy KFC, a powiedzenie “as American as apple pie” („amerykański jak szarlotka”) weszło do języka potocznego. Jednak kuchnia USA to przede wszystkim tygiel wpływów – od rdzennych tradycji kulinarnych Indian, przez europejskie receptury przywiezione przez kolonistów, po smaki Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej, które imigrujące fale ludności wniosły do amerykańskiego menu. Ta eklektyczna mieszanka bez sztywnych zasad i reguł stała się znakiem rozpoznawczym kuchni USA.
Trudno wskazać jeden „narodowy zestaw dań” dla tak zróżnicowanego kraju – amerykańska restauracja może serwować zarówno klasyczne cheeseburgery, jak i kreatywne dania fusion inspirowane kuchnią włoską czy azjatycką. W tym tkwi urok: eksperymenty i brak ortodoksji. Przykładowo, spaghetti z klopsikami czy kanapka Reuben z peklowaną wołowiną to potrawy o korzeniach europejskich, które w USA “wymyślono na nowo” i dziś uchodzą za klasyki amerykańskie. Podobnie General Tso’s chicken – danie chińsko-amerykańskie, stworzone przez imigrantów – jest tak uwielbiane, że trafiło nawet na listę największych amerykańskich specjałów CNN. Amerykanie potrafią zaadaptować i „uczynić swoimi” potrawy z całego świata.
Historia amerykańskiego jedzenia to też opowieść o przemianach społecznych. W XIX wieku regionalne tradycje były silne – np. Nowa Anglia słynęła z potraw z owoców morza, a Południe z dań opartych na kukurydzy i wieprzowinie – lecz w XX wieku nastąpiła standaryzacja smaku w skali masowej. Ogromną rolę odegrały tu sieci restauracji i żywność przetworzona: od lat 50. diner’y przy autostradach serwowały niemal identyczne burgery i kawę w każdym stanie, a półki supermarketów zapełniły konserwy, mrożonki i płatki śniadaniowe znane wszędzie. To spowodowało zatarcie wielu lokalnych różnic kulinarnych. Z drugiej strony, Ameryka dała światu kulturę fast food – szybkie, kaloryczne i proste jedzenie, idealnie wpisujące się w tempo życia. Hamburgery, hot dogi, frytki czy coca-cola stały się globalnymi symbolami popkultury gastronomicznej rodem z USA.
Dziś jednak obserwujemy ciekawy zwrot: renesans lokalności i jakości. Wielu szefów kuchni (zwłaszcza w Kalifornii czy Nowym Jorku) podkreśla sezonowość i lokalne produkty, nawiązując do tego, co jedli kiedyś osadnicy czy społeczności etniczne w ich regionach. Kuchnia amerykańska w XXI w. to więc zarazem wygodne klasyki, które kochają miliony, jak i wyszukane dania autorskie podbijające restauracyjne rankingi. W dalszej części wpisu przyjrzymy się bliżej obu tym stronom: regionalnym specjałom z tradycjami oraz współczesnym trendom – od najlepszych restauracji po ciekawostki w stylu amerykańskim.
Regionalne zróżnicowanie kuchni USA
Mówi się, że “w każdym stanie zjesz coś innego” – i jest w tym sporo prawdy. Stany Zjednoczone obejmują ogromny obszar, a regionalne kuchnie ukształtowały się pod wpływem klimatu, dostępnych składników i kultury osadników. Inaczej gotowali potomkowie Anglików w Nowej Anglii, inaczej Kreole francuskiego pochodzenia w Luizjanie, a jeszcze inaczej kowboje na Dzikiem Zachodzie. Choć dziś granice się zacierają, wciąż pewne regiony szczycą się swoimi flagowymi daniami, które nieraz stały się ogólnonarodowymi hitami.
Przykładowo Nowa Anglia (północny wschód USA) od zawsze słynęła z dań z morza – yankee pot roast (wołowa pieczeń duszona) czy clam chowder i lobster roll to klasyki tej części kraju. Z kolei Południe (tzw. Głębokie Południe) wykształciło kuchnię farmerską i comfort food: proste, sycące potrawy z kukurydzy, fasoli, wieprzowiny. To stamtąd pochodzą grits (kaszka kukurydziana), smażony kurczak, placek pekanowy czy inne przysmaki kuchni „duszy” (soul food). Na południowym skraju wyróżnia się Luizjana ze swoją kuchnią kreolską i cajun – mieszanką wpływów francuskich, hiszpańskich, afrykańskich. Dania takie jak gumbo czy jambalaya (pikantne gulasze z owocami morza, mięsem i ryżem) to wizytówka Nowego Orleanu.
Środkowy Zachód (Midwest), kraina farm i wielkich równin, zasłynął z dań prostych, obfitych i często dość kalorycznych – stąd pochodzą np. pierwsze deep dish pizze z Chicago czy wszelkie zapiekanki (casseroles) i potrawy z jabłek oraz zbóż. Zachodnie wybrzeże i Kalifornia natomiast to zupełnie inna bajka: obfitość warzyw, owoców, świeżych ryb, a do tego wpływy kuchni Azji i Meksyku. W Kalifornii narodziła się moda na sałatki (np. słynna Cobb salad z Hollywood) oraz wynalazki takie jak California roll (zwinięte inside-out sushi z awokado i krabem, wymyślone w Los Angeles). Teksas i Południowy Zachód z kolei to królestwo Tex-Mex i barbecue – pikantne chili con carne (oficjalne danie stanowe Teksasu), grillowane żeberka i wołowina z dymnej wędzarni.
Poniżej przedstawiam tabelę z wybranymi ikonicznymi potrawami różnych regionów USA wraz z krótkim opisem każdej z nich:
| Region (przykładowe stany) | Sztandarowe danie | Opis potrawy |
|---|---|---|
| Nowa Anglia (Maine, Massachusetts) | Clam chowder – gęsta zupa z małży | Kremowa zupa na bazie mleka lub śmietanki, z dodatkiem siekanych małży, ziemniaków, cebuli i boczku. Specjał Nowej Anglii, szczególnie popularny w Maine i Massachusetts, często serwowany w wydrążonym bochenku chleb. |
| Lobster roll – bułka z homarem | Kanapka z kawałkami soczystego homara wymieszanego z odrobiną majonezu i selera, podawana w maślanej, podpieczonej bułce typu hot dog. Klasyk z wybrzeża Maine – prosta forma, w której najważniejsze jest świeże mięso homara prosto z Atlantyku. | |
| Południe (Głębokie Południe) (Georgia, Alabama, Mississippi) | Southern fried chicken – smażony kurczak po południowu | Kawałki kurczaka marynowane (często w maślance), obtaczane w przyprawionej mące i smażone na głębokim oleju na złocistą, chrupiącą skórkę. Jedno z najbardziej ikonicznych dań Południa – domowy comfort food podawany zwykle z puree ziemniaczanym lub biscuits (słonymi bułeczkami). |
| Grits – kaszka kukurydziana | Tradycyjna południowa potrawa ze zmielonej kukurydzy. Grits to coś jak polenta lub mamałyga – mąka kukurydziana długo gotowana na gęsty kleik. Podawane na słono z masłem, serem czy smażonym boczkiem, często jako dodatek do śniadania albo do krewetek (“shrimp and grits”). Danie-emblemat Południa utożsamiane z tamtejszą gościnnością. | |
| Luizjana (Kreole w Nowym Orleanie) | Gumbo – kreolski gulasz z roux | Gęsta zupa-gulasz wywodząca się z Luizjany, gotowana na zasmażce (roux) i bulionie, z dodatkiem okry, warzyw (tzw. “święta trójca” – cebula, seler naciowy, papryka) oraz mięsa i/lub owoców morza. Występuje wiele odmian (np. gumbo z kiełbasą andouille i kurczakiem albo z krewetkami i krabem). Serwowane z ryżem. To kwintesencja kreolskiej mieszanki smaków – trochę jak francuska zupa, trochę jak afrykańska potrawka. |
| Jambalaya – ryż z mięsem i owocami morza | Pikantne danie jednogarnkowe przypominające hiszpańską paellę. Ryż gotowany jest z pomidorami, cebulą, papryką i mieszanką mięs (często krewetki, kurczak, kiełbasa andouille) doprawionych aromatycznymi przyprawami kreolskimi. Jambalaya to duma Nowego Orleanu i całej Luizjany – sycąca, barwna potrawa odzwierciedlająca wpływy francuskie, hiszpańskie i afrykańskie. | |
| Teksas i Południowy Zachód (Teksas, Nowy Meksyk) | Chili con carne – chili z mięsem | Gęsty pikantny gulasz z wołowiny i papryk chili, często z dodatkiem fasoli, pomidorów i aromatycznych przypraw (kminek, oregano). Uważane za potrawę z pogranicza meksykańsko-teksańskiego; w 1977 r. ogłoszone oficjalnym daniem stanu Teksas. Każdy region ma własną wersję – w Teksasie tradycjonaliści twierdzą, że “prawdziwe chili” fasoli nie zawiera. Podawane na gorąco, często z kleksem śmietany i startym serem. |
| Texas BBQ brisket – mostek BBQ | Wołowy mostek (brisket) wolno wędzony i pieczony metodą barbecue. Mięso przyprawia się suchą mieszanką (rub), a następnie kilkanaście godzin wędzi na drewnie (np. dębowym), aż będzie niezwykle miękkie i soczyste. To koronne danie teksańskiego barbecue – podaje się je w plastrach, często na tacce z papierem, z dodatkiem pikli, sosu BBQ, białego pieczywa i sałatki coleslaw. Słynna restauracja Franklin Barbecue w Austin zasłynęła właśnie z perfekcyjnego brisketu, uznawanego za najlepszy w całym Teksasie. | |
| Kalifornia i Zachodnie Wybrzeże (Kalifornia, Hawaje) | California roll – rolowane sushi z Kalifornii | Kreatywny wynalazek amerykańsko-japoński: sushi “odwrócone” (ryż na zewnątrz, nori w środku) wypełnione mikssem z krabowych paluszków (lub mięsa kraba), plasterków awokado i ogórka. California roll powstał w Los Angeles w latach 60. jako adaptacja sushi do zachodnich gustów – tłusty tuńczyk zastąpiono awokado. Dziś to popularna przekąska w całych Stanach, symbol kulinarnej fuzji Wschodu i Zachodu. |
| Cobb salad – sałatka Cobb | Obfita sałatka z posiekanych składników, będąca legendą Hollywood. Zawiera sałatę lodową, grillowanego kurczaka, chrupiący bekon, jajka na twardo, awokado, pomidory i ser bleu, podawane z winegretem. Została wymyślona w 1937 r. w restauracji Brown Derby w Los Angeles (nazwana od właściciela, Boba Cobba) i uchodzi za pierwowzór “sałatki posiłkowej” w USA. To połączenie świeżości warzyw z sycącymi dodatkami białkowymi – nic dziwnego, że trafiła nawet na listę 20 najsłynniejszych amerykańskich dań CNN. | |
| Środkowy Zachód (Illinois, Minnesota, Ohio) | Chicago deep dish pizza – pizza głębokiego spodu | Słynna “głęboka” pizza w stylu Chicagowskim. Pieczona w okrągłej, wysokiej formie, ma gruby, maślany spód o wysoko uniesionych brzegach, wypełniony grubą warstwą sera mozzarella, dodatków (np. kiełbasa, pepperoni) i gęstego sosu pomidorowego na wierzchu. Przypomina nieco zapiekankę; jedną taką pizzą można wykarmić kilka osób. To kulinarny symbol Chicago, rozpoznawalny na całym świecie. |
| Apple pie – placek z jabłkami | Szarlotka na kruchym cieście z dużą ilością nadzienia z soczystych jabłek, często doprawionych cynamonem i gałką muszkatołową. Wierzch zazwyczaj przykryty charakterystyczną kratką z ciasta. Choć korzenie ma europejskie, w Ameryce stała się symbolem domowego wypieku – stąd powiedzenie „as American as apple pie”. Ten deser od lat pojawia się w rankingach ulubionych dań Amerykanów, podawany na ciepło nierzadko z kulką lodów waniliowych (wersja à la mode). |
Uff! Jak widać, przekrój przez regionalne specjały USA jest imponujący. Od homarów Maine po steki z Teksasu – każde miejsce dokłada własny smak do tej kulinarnej mozaiki. Warto dodać, że wiele z tych dań wyszło dawno poza region: dziś lobster rolla zjecie nie tylko w Nowej Anglii, a deep dish pizzy spróbujecie poza Chicago. Niemniej, poznanie lokalnych przysmaków w ich naturalnym środowisku (np. gumbo w Nowym Orleanie czy BBQ w małym miasteczku Teksasu) to zupełnie inne, autentyczne doświadczenie kulinarne.
Top 5 restauracji amerykańskich, które warto odwiedzić
Kuchnia amerykańska to nie tylko uliczne diners czy food trucki – to także restauracje najwyższej klasy, które łączą lokalne tradycje z fine diningiem na światowym poziomie. Poniżej przedstawiam ranking 5 uznanych restauracji serwujących kuchnię USA w różnych odsłonach. Starałam się wybrać miejsca kultowe, doceniane zarówno przez krytyków, jak i gości, z różnych regionów kraju. Każde z nich oferuje unikalne doznania – od eleganckich degustacji po swobodny posiłek przy drewnianym stole. Oto moja wielka piątka:
1. Eleven Madison Park – Nowy Jork, NY
To świątynia nowoczesnej kuchni amerykańskiej, mieszcząca się przy Madison Avenue na Manhattanie. Eleven Madison Park (w skrócie EMP) zdobyła międzynarodową sławę – w 2017 roku została okrzyknięta najlepszą restauracją świata, a przez wiele lat dzierżyła komplet 3 gwiazdek Michelin. Szef Daniel Humm serwuje tu innowacyjne menu degustacyjne, od 2021 całkowicie roślinne (tak, nawet bez mięsa i nabiału!), oparte na sezonowych składnikach z okolic Nowego Jorku. Atmosfera jest elegancka, ale nie nadęta – przestronne wnętrze w stylu art déco, perfekcyjna obsługa i dopracowany każdy detal (EMP słynęło np. z kreatywnego sposobu podania marchwi jako dania głównego). To oczywiście przyjemność kosztowna – obecnie tasting menu kosztuje ok. 335$ za osobę, nie licząc win – jednak dla pasjonatów gastronomii wizyta tu to przeżycie z najwyższej półki. Media i krytycy zgodnie uznają Eleven Madison Park za ikonę tzw. New American Cuisine, doceniając eklektyzm i eksperymenty Humma w redefiniowaniu amerykańskich smaków.
2. Alinea – Chicago, IL
Alinea to legenda amerykańskiej awangardy kulinarnej. Położona w chicagowskiej dzielnicy Lincoln Park restauracja od 2005 roku zachwyca gości multisensorycznym doświadczeniem – tutaj posiłek to spektakl. Szef Grant Achatz, uważany za jednego z najbardziej kreatywnych kucharzy świata, słynie z technik kuchni molekularnej i niekonwencjonalnych form podania (deser malowany na stole, jadalne balony z cukru itp.). Alinea może się poszczycić 3 gwiazdkami Michelin (nieprzerwanie od 2010) i tytułami najlepszej restauracji w USA – magazyn Gourmet już w 2006 okrzyknął ją numerem 1 w Ameryce, a w światowym rankingu 50 Best Restaurants plasowała się najwyżej na 6. miejscu (najlepsza w Ameryce Płn.). Wnętrze jest nowoczesne, minimalistyczne – skupia uwagę na jedzeniu. Menu degustacyjne (~ około 285-375$) to kilkanaście małych dań-zagadek, które zaskakują formą i smakiem (np. słynna esencjonalna zupa serwowana w pękającej kuli z cukru). Achatz, który w młodym wieku pokonał raka języka, eksperymentuje ze smakami jak mało kto, a jednocześnie pilnuje, by pod fajerwerkami techniki kryła się prawdziwa pyszność jedzenia. Alinea regularnie zbiera entuzjastyczne recenzje i utrzymuje pozycję kulinarnej mekki – “must-visit” dla smakoszy odwiedzających Chicago.
3. Commander’s Palace – Nowy Orlean, LA
Czas na trochę historii i klasyki w luźniejszym wydaniu. Commander’s Palace to instytucja nowoorleańska – restauracja działająca nieprzerwanie od 1893 roku w zabytkowej dzielnicy Garden District. Charakteryzuje ją jaskrawo turkusowy budynek z białymi zdobieniami i prawdziwie kreolska dusza. To tutaj kariery zaczynali słynni szefowie, jak Emeril Lagasse czy Paul Prudhomme. Menu to najlepsze, co oferuje kuchnia kreolska: wyśmienita zupa z żółwia, gumbo dnia, jambalaya, a na deser kultowy bread pudding soufflé z sosem whiskey. Commander’s Palace słynie też z niedzielnych brunchy z jazzem na żywo – wyobraźcie sobie leniwe przedpołudnie, mimosa w dłoni, a w tle przygrywa dixieland band… Klimat jest elegancki (panowie proszeni są o marynarki), ale daleko mu do sztywności – obsługa traktuje gości jak rodzinę. Ceny jak na tak renomowaną restaurację są umiarkowane: przystawki ~15-20$, dania główne 30-45$, co przy fine dining w innych miastach wydaje się okazją. Nagrody? Cała półka! Commander’s ma na koncie 7 nagród James Beard Foundation (m.in. dla najlepszego szefa i za najlepszą obsługę), zdobył tytuł Outstanding Restaurant (Najlepsza Restauracja w USA) oraz od 18 lat utrzymuje miano najpopularniejszej restauracji w Nowym Orleanie według Zagat. Mówiąc krótko: jeśli chcecie poczuć kwintesencję gościnności Południa i spróbować autentycznej kreolskiej kuchni w świetnym wydaniu, Commander’s Palace to punkt obowiązkowy w Nowym Orleanie.
4. Franklin Barbecue – Austin, TX
Teraz coś dla miłośników mięsa i luźnej atmosfery. W samym sercu Teksasu, w Austin, znajduje się Franklin Barbecue – niepozorny lokal barbecue, który dorobił się rangi kultowego. Wyobraźcie sobie blaszany budynek, przed którym od bladego świtu ustawia się kolejka głodnych ludzi. Czekają nieraz parę godzin (tak, godzinek!) na otwarcie, aby dostać się do środka zanim wszystko się wyprzeda. A sprzedaje się barbecue idealne – przede wszystkim brisket, czyli mostek wołowy, w absolutnie mistrzowskim wydaniu. Właściciel i pitmaster, Aaron Franklin, doprowadził sztukę wędzenia do perfekcji: jego mostek jest mięciutki, soczysty, z aromatyczną „smoky” skórką. Menu Franklin Barbecue jest krótkie – różne rodzaje mięsa z grilla (mostek, żeberka, pulled pork), kilka prostych dodatków jak sałatka ziemniaczana, fasola na ostro, pikle. Wystrój i klimat? Swobodny piknik: siadasz przy drewnianym stole, jesz z papieru, popijasz piwem z butelki. Ludzie rozmawiają ze sobą w kolejce, tworzy się atmosfera wspólnego święta mięsożerców. Franklin BBQ zostało okrzyknięte najlepszą barbecue w Teksasie przez niezliczone rankingi – magazyn Southern Living przyznał mu #1 wśród texańskich BBQ w 2025, a sam Aaron Franklin zgarnął w 2015 James Beard Award jako najlepszy szef kuchni Południowego Zachodu (pierwszy pitmaster z takim wyróżnieniem!). Ceny jak na BBQ nie są niskie (za pół funta mostka ~$12, cały talerz mix mięs łatwo przekroczy $25), ale porcje są solidne. Jeśli jesteście w Austin, warto choć raz spróbować – nawet jeśli nie chcecie stać w kolejce, można zamówić takeaway. Smak rekompensuje wszystko – wielu twierdzi, że to najlepsze BBQ w Ameryce, a może i na świecie.
5. The French Laundry – Yountville, Kalifornia
Na koniec powróćmy do wyżyn fine diningu. The French Laundry to legendarna restauracja położona w Napa Valley w Kalifornii, prowadzona przez słynnego szefa Thomasa Kellera. Mieści się w uroczym kamiennym budynku starej pralni (stąd nazwa) w miasteczku Yountville i od lat 90. jest pielgrzymkowym miejscem smakoszy z całego globu. Atmosfera jest kameralna, romantyczna, z widokiem na winnice; wnętrze urządzone klasycznie, a obsługa działa z zegarmistrzowską precyzją. Kuchnia Kellera to harmonia francuskiej finezji i kalifornijskiej świeżości – można powiedzieć, że to on wypromował w USA ideę farm-to-table. French Laundry ma własny ogród, skąd pochodzą warzywa i zioła, a menu degustacyjne (dwa równoległe, w tym jedno wegetariańskie) zmienia się codziennie i nigdy się nie powtarza tego samego dania. Każdy posiłek to około 9 dań najwyższej próby, słynnych z perfekcji wykonania – od łososia w miniaturowym rożku na dzień dobry, po butter-poached lobster (homar gotowany w maśle) czy ostrągę w sabayonie truflowym. The French Laundry była dwukrotnie uznana najlepszą restauracją świata (w 2003 i 2004), posiada 3 gwiazdki Michelin nieprzerwanie od początku przewodnika w USA, a Thomas Keller dorobił się statusu żywej legendy (w 2012 otrzymał nawet nagrodę za całokształt od Diners Club).
Kolacja tu to wydatek rzędu 350$+ od osoby (nie licząc wina), a rezerwacje znikają w momencie ich udostępnienia online. To zdecydowanie luksus – ale jeśli kochacie wybitną kuchnię, wizyta w French Laundry jest jak wizyta w Louvre dla fana sztuki. Keller uchodzi za mentora całej generacji młodych kucharzy w USA, a jego restauracja jest wzorem ideału: balansu między klasyką a nowatorstwem, lokalnością a elegancją. Warto dodać, że sama Napa Valley, pełna winnic, pięknych widoków i innych świetnych restauracji, dostarczy dodatkowych wrażeń – ale to właśnie The French Laundry jest tam klejnotem w koronie.
Oczywiście lista znakomitych restauracji amerykańskich jest o wiele dłuższa – od nowojorskiego Peter Luger Steakhouse (mekka stekożerców) po Chez Panisse w Berkeley (kolebka kalifornijskiej kuchni sezonowej). Jednak powyższa piątka to przekrój przez różne style: wykwintną awangardę, kuchnię kreolską, tradycyjne BBQ i fine dining w stylu West Coast. Każda pokazuje inne oblicze tego, czym może być amerykańska kuchnia.
Ceny jedzenia w USA vs Polska – czy faktycznie “za oceanem” jest drożej?
Na koniec przyjrzyjmy się cenom codziennego jedzenia. Często słyszymy, że w Ameryce żywność jest tańsza niż w Polsce – czy to prawda? Odpowiedź brzmi: to zależy. 😉 Stany Zjednoczone są ogromne i ceny mogą różnić się w zależności od regionu (metropolie jak Nowy Jork czy San Francisco są drogie, za to na prowincji wiele rzeczy kupimy taniej). Ogólnie jednak można powiedzieć, że podstawowe produkty spożywcze w USA potrafią kosztować porównywalnie lub nieco więcej niż w Polsce, natomiast jedzenie na mieście bywa w USA relatywnie tańsze w stosunku do zarobków, choć droższe w ujęciu bezwzględnym.
Poniżej zestawiłam orientacyjne ceny wybranych popularnych produktów i dań – w USA (średnio, w przeliczeniu na dolary) oraz w Polsce (w złotówkach). To oczywiście uogólnienie, bo np. ceny mleka czy jaj potrafią skakać (USA doświadczyło np. dużego wzrostu tych produktów w 2022/23 z powodu epidemii ptasiej grypy).
| Produkt / danie | USA (średnia cena) | Polska (średnia cena) |
|---|---|---|
| Mleko (1 litr) | ok. $0,8 (czyli ~$3 za galon) – 3,2 zł | ok. 4 zł za litr |
| Chleb biały (bochenek ~0,5kg) | ok. $1,5-2 – 5,5-7 zł | ok. 3,5-4,5 zł |
| Jajka (12 sztuk) | ok. $3-4 – czyli ~$0,30 za szt. (w szczycie cen 2023 nawet $6-7) | ok. 8-10 zł (≈0,80 zł/szt.) |
| Zestaw fast-food (McDonald’s – burger, frytki, napój) | $7-8 – np. Big Mac Meal ok. $7 (~~24 zł) | ok. 18-20 zł (zestaw w McD) |
| Kawa na mieście (cappuccino) | $5 (średnia cena za cappuccino) – w sieciowej kawiarni tyle kosztuje mała latte | 12-15 zł (cappuccino w kawiarni sieciowej w Polsce to ok. 12 zł) |
Należy pamiętać, że kurs dolara waha się w okolicach 4,0-4,5 zł (tu przeliczaliśmy ~4 zł dla uproszczenia).
Wnioski? Niektóre artykuły spożywcze są w USA tańsze niż w Polsce – np. pieczywo potrafi kosztować mniej (choć bywa niższej jakości), podobnie mleko bywa niewiele droższe (w obu krajach ~3-4 zł za litr). Jajka ostatnio w USA mocno podrożały i bywały znacznie droższe niż w Polsce (np. $7 za tuzin vs 8 zł w PL w 2023), choć obecnie średnio to ok. $3,5 vs $2,9. Mięso w Stanach (wołowina, drób) często jest tańsze niż u nas, za to owoce, warzywa – zależnie od rodzaju – potrafią być drogie, zwłaszcza importowane.
Jeśli chodzi o jedzenie poza domem, to fast foody są stosunkowo tanie dla Amerykanów (Big Mac za ~$5 to u nich mniej uciążliwe niż 20 zł dla statystycznego Polaka). Przeciętny obiad w restauracji to wydatek rzędu $15-20 (70-90 zł) w tańszym lokalu, co przy ich zarobkach uchodzi za dość przystępne. Kawa specialty za $5 (czyli ~20 zł) nikogo w dużym mieście USA nie dziwi – podobnie zresztą u nas w Warszawie 15 zł za latte stało się normą. Ogólnie koszty życia w USA w kategorii żywność są wyższe nominalnie, ale przy średnich dochodach Amerykanina stanowią mniejsze obciążenie budżetu niż analogiczne wydatki w Polsce. Według serwisów porównawczych, ogólnie produkty spożywcze są ok. 46% tańsze w Polsce niż w USA w przeliczeniu na dolary – co oznacza, że zarabiając w złotówkach i tak odczuwamy ceny jedzenia dość dotkliwie.
Ciekawostka: W USA zjawiskiem są kupony i promocje – wiele osób potrafi znacząco obniżyć rachunki, polując na promocje w supermarketach czy korzystając z kuponów zniżkowych (tzw. couponing). Popularne sieci sklepów jak Walmart czy Target oferują duże opakowania w niskich cenach (stąd np. gigantyczne galony mleka czy masłoorzechy w słojach kilkukilogramowych). W Polsce dopiero uczymy się takich metod oszczędzania.
Ciekawostki kulinarne z USA
Na deser – garść ciekawostek o amerykańskiej scenie kulinarnej, które mogą Was zaskoczyć lub rozbawić:
- Brunch – amerykańska tradycja z brytyjskim rodowodem: Słynne leniwe niedzielne brunche (połączenie śniadania i lunchu, często z kieliszkiem mimosa) tak kojarzą się z lifestylem Nowego Jorku czy San Francisco, że mało kto pamięta, iż samo słowo “brunch” wymyślił w 1895 r… Brytyjczyk! Termin ten pojawił się po raz pierwszy w eseju Guya Beringera, który proponował późne niedzielne śniadanie zamiast ciężkiego obiadu po kościele. Pomysł chwycił dopiero w latach 30. w USA – ponoć hollywoodzkie gwiazdy podróżujące pociągami zatrzymywały się w Chicago na późny posiłek, dając początek modzie na brunch. Dziś brunch to instytucja – od eleganckich bufetów w Commander’s Palace (wspomniany jazz brunch) po ofertę sieci dinerów, które serwują naleśniki i Eggs Benedict przez cały dzień.
- Ulubione dania Amerykanów: Co tak naprawdę mieszkańcy USA lubią jeść najbardziej? W rankingu popularności potraw (według sondażu YouGov, I kw. 2025) w czołówce znalazły się dość przewidywalne pozycje: frytki (#1) – aż 85% Amerykanów ma o nich pozytywną opinię, tuż za nimi puree ziemniaczane (84%) i hamburgery (83%). Kolejne miejsca zajęły m.in. smażony kurczak, grillowany ser (sandwich z serem) czy cheeseburger (wszędzie ~80% uwielbienia). Ciekawe, że hot-dogi znalazły się niżej (tylko 68% pozytywnych ocen)– być może dlatego, że ile ludzi, tyle opinii jak powinien smakować dobry hot-dog 😉. Wysoko uplasowały się też stek z ziemniakiem, szarlotka (apple pie 79%) oraz żeberka BBQ Amerykanie kochają proste, domowe smaki – i widać to w tych rankingach.
- Dziwne święta kulinarne: W USA praktycznie każdy dzień w kalendarzu to czyjeś święto jedzenia. Mamy m.in. Narodowy Dzień Pizzy (9 lutego), Dzień Hot-Doga (lipiec), Dzień Pikantnych Potraw, Dzień Sera – you name it. Część z nich ma marketingowe korzenie – np. Narodowy Dzień Ciasta (National Pie Day) ustanowiła branżowa American Pie Council, a Dzień Masła Orzechowego wykreowała National Peanut Board. Są jednak i starsze tradycje – Narodowy Dzień Pączka (Donut Day) obchodzony w pierwszy piątek czerwca sięga 1938 roku, kiedy to zorganizowała go Armia Zbawienia w Chicago, aby uczcić kobiety roznoszące pączki żołnierzom podczas I wojny światowej. W ten dzień wiele cukierni i sieci (jak Dunkin’ czy Krispy Kreme) rozdaje darmowe doughnuts – Amerykanie uwielbiają takie okazje!
- Food festivals – święta jedzenia na żywo: Amerykanie kochają festiwale kulinarne, gdzie można do woli próbować różnych specjałów. Jeden z największych to Taste of Chicago (od 1980 r. co roku latem w Chicago) – gromadzi dziesiątki restauracji, setki tysięcy odwiedzających, koncerty i do tego wstęp jest darmowy. Inny ciekawy festiwal to Maine Lobster Festival w Rockland (Maine) – pierwszy tydzień sierpnia upływa tam pod znakiem homarów: konkursy gotowania, jedzenia na czas, parady i tony świeżutkich homarów do skosztowania. Są też bardziej niszowe imprezy: np. Gilroy Garlic Festival w Kalifornii, przez lata (1979–2021) przyciągający fanów czosnku z całego świata – serwowano tam nawet lody o smaku czosnkowym! (Obecnie festiwal przeniesiono w inne miejsce pod nazwą California Garlic Festival). W Buffalo (NY) odbywa się doroczny Chicken Wing Festival, w Hatch (Nowy Meksyk) – święto chili, a w całych Stanach popularne są lokalne State Fairs, gdzie można spróbować najbardziej wymyślnych smażonych przekąsek (słynne deep-fried Twinkies, fried butter i co tylko da się zanurzyć w oleju). Jedzenie w USA to także rozrywka i wspólnota – od barbecue w ogródku po wielkie festyny.
- Kulinarne osobliwości: Każdy kraj ma swoje dziwactwa. W USA dość oryginalną tradycją jest np. Jell-O salad – “sałatka” z galaretki na słono, z zatopionymi warzywami czy serkiem śmietankowym, popularna na środkowym zachodzie w mid-century (dziś raczej obiekt żartów). Albo Turducken – świąteczne danie z Południa: de facto matrioszka z drobiu, bo jest to kaczka faszerowana w środku kurczakiem, faszerowanym z kolei indykiem… Tak, istnieje coś takiego i ponoć jest pyszne, choć brzmi komicznie. W kategorii słodkości warto wspomnieć o deep-fried Oreo – ciastka Oreo w cieście naleśnikowym, usmażone na głębokim oleju (przysmak festynów), czy lutefisk – ryba zmiękczana w ługu (tradycja skandynawska żywa w Minnesocie). Amerykanie lubią też ekstremalne wyzwania – np. spicy food challenges (zjeść mega-pikantne skrzydełka i wygrać koszulkę) albo food challenge w restauracjach (zjedz gigantyczny stek w godzinę – dostaniesz go za darmo i trafisz na ścianę sławy).
Na koniec dodam od siebie, że amerykańska scena kulinarna ciągle mnie zaskakuje i fascynuje. Z jednej strony komfort i nostalgia – pancake’i z syropem klonowym jak z filmu, a z drugiej ciągła ewolucja i nowości – nowe fusion w food truckach czy kolejne szalone koncepty szefów kuchni. Mam nadzieję, że ten przekrojowy wpis pokazał Wam bogactwo kuchni USA – od tradycji po modernistyczne cuda, od domowego obiadu po Michelinowe uczty. Jeśli kiedyś będziecie planować kulinarną podróż po Stanach, śmiało skorzystajcie z tych informacji. A jeśli po prostu najdzie Was ochota na coś “amerykańskiego” w domu – cóż, przepis na apple pie czy pancakes jest na wyciągnięcie ręki. Smacznego i happy cooking!
